中国机器人连续四年蝉联销售量世界第一之后的冷思考
Fr?ngjisht | |
---|---|
Native to | Franc?, Kanada, Zvic?r, Belgjik?, Luksemburg, dhe vende t? tjera. |
Region | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Stampa:Country data Chad?ad Stampa:Country data ComorosKomoros ![]() ![]() Stampa:Country data DjiboutiXhibuti ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Stampa:Country data SeychellesSeychelles ![]() ![]() ![]() |
Native speakers | 274 milion |
Indo-europiane
| |
Official status | |
Regulated by | Akademia Franceze |
Language codes | |
ISO 639-1 | fr |
ISO 639-2 | fre |
ISO 639-3 | – |
![]() |
Gjuha fr?nge ose fr?ngjishtja (fr?ngjisht le fran?ais /l? f?ɑ?.s?/) ?sht? nj? gjuh? indo-evropiane e familjes s? gjuh?ve romane. Ajo ?sht? nj? gjuh? e folur nga 274 milion fol?s. Ajo ?sht? gjuh? zyrtare n? 29 vende si: Franca, Madagaskari, Kameruni, etj. Kjo gjuh? shquhet p?r delikates?n dhe ?mb?lsin? me t? cil?n flitet. Ajo ?sht? nj? nga gjuh?t m? t? folura n? bot?. Gjuha fr?nge shkruhet me shkronja latine. Ajo ?sht? nj? gjuh? indo-evropiane. Fr?ngjishtja ka lidhje me gjuh? si italishtja, spanjishtja etj.
Alfabeti (I shqiptuar)
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Shkronja Em?rtimi Transkriptimi Fonetik (IPA) Theksime dhe lidhje A a /a/ àà, ?a, ?? B be /be/ C se /se/ ?? D de /de/ E e /?/ éé, èè, êê, ?? F ef /?f/ G zhe /?e/ H ash /a?/ I i /i/ ??, ?? J zhi /?i/ K ka /ka/ L el /?l/ M em /?m/ N en /?n/ O o /o/ ??, ?? P pe /pe/ Q ky /ky/ R er /??/ S es /?s/ T te /te/ U y /y/ ùù, ??, üü V ve /ve/ W dubl? ve /dubl?ve/ X iks /iks/ Y i-grek /iɡ??k/ ?? Z zed /z?d/
Fr?ngjishtja, p?rball? "p?rmbytjes" angleze
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Ishte nj? koh?, kur fr?ngjishtja dominonte bot?n dhe konsiderohej si gjuha e artit dhe teknik?s. Sot, e err?suar nga anglishtja, bota frankofone duket e p?rfshir? n? nj? luft? t? humbur, p?r ruajtjen e ndikimit t? saj.
Ne 23 mars, me rastin e nj? mbledhje t? K?shillit Evropian n? Bruksel, presidenti i Franc?s, Zhak Shirak, braktisi sall?n n? m?nyr? demonstrative. Kjo ndodhi pasi Antuan Seijer, president i Bashkimit t? Industrive t? Komunitetit zgjodhi t? shprehej n? anglisht. Seijer e p?rcaktoi k?t? gjuh? si gjuh?n e industris?", nd?rsa Zoti Shirak u rikthye n? sall? vet?m pas p?rfundimit t? fjalimit t? Seijer. Shtypi nd?rkomb?tar ironizoi. "Nuk ?sht? nj? ??shtje humori, ?sht? nj? ??shtje politike", deklaroi kabineti i "Champs-élysées", duke v?n? theksin mbi nevoj?n e mbrojtjes s? larmishm?ris? gjuh?sore brenda gjirit t? Bashkimit Evropian.
E v?rteta ?sht? q? sot n? bot?, fr?ngjishtja po vuan. Anglishtja ?sht? shnd?rruar n? nj? gjuh? nd?rkomb?tare, e cila ka dep?rtuar fuqish?m edhe n? vendet me nj? tradit? t? fuqishme fr?ngjishtfol?se. Nga bankat e shkoll?s, tek etiketat e produkteve n? t? gjith? bot?n. Nga muzika dhe kinematografia, anglishtja po p?rforcon gjithmon? e m? shum? ?diktatur?n“ e saj. Me 175 milion njer?z t? p?rfaq?suar zyrtarisht n? Organizat?n Nd?rkomb?tare t? Frankofonis? (OIF), numri i frankofon?ve ka p?suar nj? rritje, por kjo kryesisht p?r shkak t? rritjes natyrore demografike t? popullsive fr?ngjishtfol?se, ve?an?risht n? Afrik?. N? vende si Kameruni, Maroku apo Gaboni, fr?ngjishtja ka p?rforcuar ndikimin e saj, por n? krahun tjet?r, ajo ka humbur pik? n? Kongo dhe vendet e Afrik?s Qendrore. Por, m? e r?nda ?sht? reduktimi i vazhduesh?m i njoh?sve t? fr?ngjishtes, n? Evrop?. P?rball? k?tij fati t? p?rcaktuar, fr?ngjishtja p?rpiqet t? reagoj?. Ajo mb?shteti me forc? rezolut?n q? mbronte diversitetin e gjuh?ve n? tetor 2006 dhe m?simin e nj?kohsh?m t? disa gjuh?ve n? Evrop?.
Beteja e humbur
Burimet diplomatike franceze e pranojn? q? fr?ngjishtja gjendet n? pozicionin e saj m? delikat t? historis?. N? gjirin e OIF-s?, t? p?rb?r? nga 63 vende an?tare ose v?zhguese, vet?m rreth 20 prej tyre e p?rdorin fr?ngjishten si gjuh? t? p?rditshme. Pjesa tjet?r, ve?an?risht vendet arabe ose t? Afrik?s s? Veriut, favorizojn? gjuh?t e tyre komb?tare, ose anglishten. Franca ?sht? duke u p?rpjekur q? t? ruaj? ndikimin e saj gjuh?sor edhe n? vende t? Evrop?s Lindore ose Qendrore, si Polonia apo Rumania, por p?rdorimi i anglishtes ?sht? b?r? m? praktik dhe m? popullor. Ashtu si pothuajse n? ?do vend t? Evrop?s, edhe n? k?to vende anglishtja ?sht? gjuh? e detyruar n? shkoll?, nd?rsa fr?ngjishtja fakultative. Ruajtja e tradit?s n? dokumentet diplomatike, apo iniciativat p?r p?rhapjen e frankofonis? nuk kan? ndihmuar shum? n? p?rhapjen e gjuh?s n? mas?. Zgjerimi i ri i Evrop?s n? 2007-n solli nj? tkurrje t? re t? fr?ngjishtes. Rumania dhe Bullgaria, dy an?tar?t e rinj t? 27-s s? Bashkimit Evropian, vende me tradit? t? fort? frankofone po ?p?rmbyten“ nga gjuha e tregtis? dhe ekonomis?. P?r t? mbrojtur fr?ngjishten, OIF-ja ka l?shuar nj? nism? q? prej 2001-t, nj? program p?r formimin gjuh?sor t? funksionar?ve evropian?. Deri m? sot, 9 mij? persona kan? p?rfituar. Nj? tjet?r nism? p?r mbrojtjen e fr?ngjishtes n? grupin e vendeve Azi-Karaibe-Paq?sor synon t? ndihmoj? k?to vende n? kuad?r t? negociatave n? gjirin e Organizat?s Bot?rore t? Tregtis?. ?Buxheti p?r k?t? projekt ?sht? n? rritje, por beteja mbetet e v?shtir?. P?rdorimi i anglishtes vazhdon t? ket? nj? ep?rsi t? dukshme n? Organizat?n Bot?rore t? Tregtis?“, shkruhej n? nj? raport t? sekretarit t? p?rgjithsh?m t? OIF-s?, n? 2004-n.
Arsimi, grushti i dyt? p?r fr?ngjishten
Sipas shifrave q? mund t? konsultosh n? faqen e Ministris? s? Jashtme t? Franc?s, m?simi i fr?ngjishtes n? bankat e shkollave ?sht? rritur. Nga 75 milion nx?n?s q? m?sonin fr?ngjishten n? vitin 1994, n? 2002-n numri arriti n? 96 milion. Shifrat vet?m sa p?rpiqen t? fshehin realitetin e err?t. E p?rditshmja franceze "Le Monde" k?mb?ngul q? kjo rritje ?sht? nd?rprer? me hyrjen e mij?vje?arit t? ri. N? Afrik? dhe Lindjen e Mesme, q? kan? merit?n kryesor? p?r k?t? p?rmir?sim, shifra e nx?n?sve q? m?sojn? fr?ngjisht ?sht? rritur n? 6 % (nga 54 % n? 60 %), por kjo jo si pasoj? e rritjes s? d?shir?s p?r t? m?suar k?t? gjuh?, por si rrjedhoj? e p?rmir?simit dhe zgjerimit t? rrjetit t? infrastrukturave arsimore. ?Arabizimi i Lindjes s? Mesme dhe m?simi n? mas? i anglishtes n? bankat e shkollave po e tkurr gjithmon? e m? shum? ndikimin e fr?ngjishtes“, shkruan ?Le Monde“. N? Evrop?, gjat? dekad?s s? fundit, numri i nx?n?sve ?frankofon?“ ka r?n? nga 36, n? 28 milion. Edhe n? vende t? konsideruara si frankofone, fr?ngjishtja ?sht? n? r?nie. Niveli i student?ve fr?ngjishtfol?s n? Rumani vazhdon t? mbetet tep?r i lart?, por kjo sepse sipas sistemit arsimor rumun, nx?n?sit jan? t? detyruar t? m?sojn? p?rve? anglishtes nj? gjuh? t? dyt? me zgjedhje dhe fr?ngjishtja ?sht? nj? zgjedhje e parap?lqyer. N? Poloni, q? prej r?nies s? regjimit komunist n? 1989-n, anglishtja dhe gjermanishtja kan? p?suar nj? shtrirje t? vazhdueshme, n? kurriz t? fr?ngjishtes. Arsyet gjeografike dhe ato ekonomike shpjegojn? k?t? fenomen.
Mungon nj? rrug?dalje
Aktualisht, fr?ngjishtja nuk mund t? mburret m? as si gjuh? e shkenc?s. Kjo, sepse zbuluesit dhe shkenc?tar?t e rinj kan? gjithmon? e m? t? qart? q? reputacioni dhe njohja e gjer? e studimeve t? tyre ?sht? e lidhur ngusht? me p?rhapjen e anglishtes. Matematikan?t, dikur ?elita“ e shkenc?tar?ve frankofon? vazhdojn? t'i mbeten besnik? gjuh?s dikur m? t? p?rhapur n? bot?, por pothuajse t? gjith? i botojn? studimet e tyre n? dy gjuh?, edhe n? at? angleze. N? shkencat njer?zore dhe sociale, dep?rtimi i anglishtes ?sht? m? i vog?l, por fr?ngjishtja ?sht? n? r?nie edhe n? k?t? sektor. Dikur, nj? ?perandori“ ku dielli nuk per?ndonte kurr? (analogji me epok?n e Luigjit t? XIV), sot fr?ngjishtja po lufton p?r t? mbrojtur vendin e saj n? bot?. Disa dit? pas dit?s nd?rkomb?tare t? frankofonis?, nuk duket se ka arsye konkrete p?r t? festuar, mbi t? gjitha sepse n? horizont nuk duket se ekziston asnj? zgjidhje, p?r t'iu kund?rp?rgjigjur ekspansionit gjithmon? n? rritje t? anglishtes.
Vegla elektronike
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]
Ky artikull ?sht? i cunguar. Ju mund t? ndihmoni Wikipedian duke e zgjeruar at?. |
- Flagicons with missing country data templates
- Language articles with speaker number undated
- Languages without family color codes
- Language articles without language codes
- Languages with ISO 639-2 code
- Languages with ISO 639-1 code
- Language articles without reference field
- Language articles missing Glottolog code
- Language articles with unsupported infobox fields
- Faqe me IPA bruto
- Gjuh?t romane
- Gjuh? flektive