《侨乡大舞台》五水共治:“水”与争锋(二)

Budizmi ?sht? fe bot?rore dhe filozofi jet?sore e p?rhapur kryesisht n? Azi. N? mbar? bot?n ka, varet prej burimit, 230 deri n? 500 milion an?tar? - kjo e b?n? fen? e kat?rt n? bot? (pas Krishterizmit, Islamit dhe Hinduizmit). Vendet me popullat? budiste jan? kryesisht Azia jugore, juglindore dhe Azia lindore. Budizmi mb?shtetet n? m?simet e Gautama Bud?s, i cili jetoi n? shek. 6 ose 5 p.K. mes Nepalit e Indis? Veriore (ky quhet Buda historik). Emri i tij Gautama si zakonisht p?rmendet vet?m n? burimet jo budiste, nd?rsa burimet budiste p?rmendin vet?m emrin Buda. Buda ?sht? nj? titull nderues i cili lidhet me nj? p?rjetim t? quajtur Bodi (Zgjuarje, Ndri?im). Sipas m?simeve Budiste, me Bodi, kuptohet nj? njohje ?liruese dhe fundamentale e nj? fakti p?r jet?n, me t? cil?n vie edhe ?lirimi prej vuajtjes. Pra, q?llimi i praktikave Budiste ?sht? t? p?rjetosh k?t? ?lirim me an?n e m?simeve t? Bud?s. Prej Asketizmit dhe Hedonizmit ekstrem, por edhe prej radikalizmit preferohet t? hiqet dor?, dhe duhet t? ecet nj? rrug? e mesme.
Zhvillimi
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Budizmi u formua n? sub-kontinentin Indian nga Siddhartha Guatama. Sipas shkrimeve, n? mosh?n 35 vje?are e arriti p?rjetimin e "ndri?imit" i cili i'a mund?soi q? t? formuloj? m?simet budiste. M? pas vazhdoi me p?rhapjen e m?simit, rekrutoj? nx?n?sit e par? dhe krijoi komunitetin Budist. Deri n? vdekjen e tij n? mosh?n 80 vje?are bredhte n?p?r Indi duke p?rhapur m?simin e tij.
Prej vendlindjes s? Siddharta Guatamas nj?her? budizmi u p?rhap n?p?r sub-kontinentin Indian, n? Shri Lank? dhe n? Azin? Q?ndrore. Deri tani, 6 kuvende budiste jan? mbajtur. Prej kanonizimit t? budizmit nap?r k?to kuvende ka rrjedhur p?rhapja e budizmit n? Azin? lindore dhe juglindore, gjithashtu edhe t? krijimit t? traditave t? ndryshme. Budizmi verior (Mahayana) mb?rriu p?rgjat? rrug?s s? m?ndafsht Azin? q?ndrore dhe lindore ku u formuan traditat si Chan (Kin?), Zen (Japoni) dhe Amitabha (Azia Lindore). N? Himalaj? budizmi arriti direkt prej Indis? veriore; aty u formua Vajrayana (Tibet, Butan, Nepal, Mongoli etj.). Aspekte t? budizmin u p?rhap?n edhe n? tjera tradicione religjioze, ose edhe i shpin? n? institutializim (p.sh. Bon dhe Shinto). Prej Indis? jugore dhe Shri Lank?s, budizmi jugor? (Theravada), u p?rhap n? vendet e Azis? juglindore, ku e mundi Mahayan?n. Budizmi interagoj shum? me religjionet dhe filozofit? e vendeve ku u p?rhap, k?shtu q? u kombinua edhe me tradita religjioze dhe filozofike me t? cilat nuk kishte gati asgj? t? p?rbashk?t. ...
M?simi
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Baza e praktik?s dhe teoris? budiste jan? Kat?r t? v?rtetat fisnike:
Kat?r t? V?rtetat Arjane (ose Fisnike) jan? ndoshta formulimi m? themelor i m?simit t? Bud?s. Ato jan? t? shprehura si me posht?:
1. E gjith? ekzistenca ?sht? 'duka' (n? gjuh?n Pali, gjuh? e vjet?r Indiane). Fjala 'duka' ka qen? p?rkthyer n? m?nyra t? ndryshme si 'vuajtje', 'ankth', 'dhimbje', ose 'pa-k?naq?si'. Imazhi i Bud?s ishte se jet?t tona jan? nj? sforco e madhe, dhe ne nuk gjejm? lumturi apo k?naq?si n? ?do gj? q? ne t? p?rjetojm?. Ky ?sht? problemi i ekzistenc?s.
2. Shkaku i duka-s ?sht? d?shira e madhe ose etja e shqisave. Tendenca e natyrshme e njeriut ?sht? p?r t? v?n? fajin e v?shtir?sive tona tek gj?rat jasht? vetes. Por Buda thot? se rr?nja e tyre aktuale ?sht? n? mendjen vet?. N? ve?anti tendenca jon? p?r tu kapur tek gj?rat (ose si alternativ? p?r ti shtyr? ato larg vetes) na v? krejt?sisht n? kund?rshtim me m?nyr?n se si jeta ?sht? n? t? v?rtet?.
3. Pushimi i duka-s vjen me nd?rprerjen e d?shir?s s? madhe apo etjes s? shqisave. P?rsa koh? q? ne jemi shkaku p?rfundimtar i v?shtir?sive tona, ne jemi gjithashtu edhe zgjidhja. Ne nuk mund t? ndryshojm? gj?rat q? na ndodhin neve, por ne mund t? ndryshojm? p?rgjigjet tona ndaj tyre.
4. Egziston nj? m?nyr? q? t? ?'liron nga duka. Edhe pse Buda e hedh p?rgjegj?sin? p?rs?ri tek individi, ai ka dh?n? m?sim metodat p?rmes s? cilave ne mund t? ndryshojm? veten, p?r shembull Udh?n Fisnike t? Tet?fisht?.
Udha Fisnike e Tet?fisht? e Bud?s, ?sht? nj? zhvillim i m?tejsh?m i M?nyr?s s? Trefisht? (Etika, Meditimi, Urt?sia) dhe ?sht? ndoshta m?simi m? i njohur i Bud?s. Ajo ?sht? e lasht?, shkon mbrapa n? diskursin e par? t? Bud?s dhe ?sht? e vler?suar shum? si nj? thesar i dituris? dhe udh?zimeve praktike se si t? jetojm? jet?n ton?. Tradicionalisht m?simi ?sht? par? t? theksoj? tet? fusha apo "gjymtyr?" t? praktik?s 's? drejt?' (Sangharakshita preferon 's? p?rkryer' n? v?nd t? 's? drejt?'), t? cilat ulen n? marr?dh?nie reciproke me nj?ri-tjetrin dhe jan? secili elemente thelb?sor n? nj? qasje t? integruar ndaj Darm?s:
- Kuptim i Drejt? ose Vizion i P?rkryer
- Zgjidhje e Drejt? ose Emocion i P?rkryer
- Fjalim i Drejt? ose Fjalim i P?rkryer
- Veprim i Drejt? ose Veprim i P?rkryer
- Jetes? e Drejt? ose Jetes? e P?rkryer
- P?rpjekje e Drejt? ose P?rpjekje e P?rkryer
- V?mendsh?m?ri e Drejt? ose Nd?rgjegj?sim i P?rkryer
- Meditim i Drejt? ose 'Samadi' i P?rkryer
Sipas m?simeve Budiste t? gjitha q?niet t? pandri?uara jan? t? n?nshtraur ndaj Samsar?s (cikli i lindj?s dhe rilindj?s). Q?llimi i praktik?s budiste ?sht? q? t? dal? nga ky cik?l infinit i vuajtjes. Ky q?llim, sipas budizmit, mund t? arrihet me devijimin e vuajtjes duke u p?rmbajtur sjelljeve etike, duke i kultivuar pes? parimet (Abstenimi nga marrja e jet?s; Abstenimi nga marrja e asaj q? nuk m? ?sht? dh?n?; Abstenimi nga sjellja e pahijshme seksuale; Abstenimi nga fjalimi i rrem?; Abstenimi nga marrja e substancave intoksikuese), duke medituar (samadi) dhe duke zhvilluar bashk?ndjesin? me t? gjith? q?niet dhe me diturin? e gjithmbashme (prajna); t? gjitha k?to si rezultat i udh?s fisnike t? tet?fisht. N? k?t? shteg vuajtja dhe joplot?sia mund t? tejkalohen, dhe me an?n e ndri?imit arrihet n? gj?ndjen e Nirvan?s. Duke u strehuar te buda (gj?ndjes), te darma (m?simi dhe udha deri n? at? gj?ndje) dhe te Sanga (komuniteti i praktikant?ve, shprehet vullneti q? t? mirret me kat?r t? v?rtetat fisnike, dhe t? jet? pjes? e rrethit t? praktikuesve t? darm?s.
Historia dhe perhapja e budizmit
==
Bazat e Budizmit
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]N? form?n e tij t? par?, e cila ?sht? r?nd? t? rikonstruktohet prej shkrimeve t? vjetra dhe prej zhvillimit t? tij t? shum?llojsh?m, kishte ngjasuar kryesisht me nj? tradite mendore ose filozofie q? shqyrtohej n? praktik?. Buda nuk e shihte vet?n as si zot, e as si t? d?rguar t? tij. Ai shum? qart? tregoj? se nuk e ka arritur at? dije me an?n e nj? shpallje nga per?ndia (m?simet e Darmas), por nga nj? gj?ndje e vet?s e arritur me an?n e meditimit, e cila e shpiu n? kuptimin e natyr?s s? mendjes t? tij, dhe t? natyr?s t? t? gjitha objekteve. Kjo njohje ju ?sht? e hapur t? gjith?ve t? cil?t e ndjekin m?simin edhe metodat e Bud?s. Por, p?rkundrejt feve n? budiz?m nuk p?rmbahen rregullat n? m?nyr? dogmatike - e kund?rta! - Buda vet? paralajm?ronte q? t? mos besoj verb?risht n? kurrfar? autoriteti. Gjithashtu tregonte p?r kot?sin? e mundimit q? t? kapet bota me fjal? e me shkrime, dhe paralajm?ronte "shkrimet" e shenjta dhe i shikonte ato me shum? skepticiz?m.
Nga fet? monoteiste (Judaizmi, Krishterizmi, Islami) budizmi ndryshon thelb?sisht. K?shtu q? m?simi Budist as nuk njeh Zot e as nj? shpirt si? njohin fet? monoteiste. Kjo dhe mos p?rfillja e sistemit t? kastave, e dallon Budizmin gjithashtu edhe nga Hinduizmi dhe Brahmanizmi, me t? cilat t? p?rbashk?t e ka (thuajse) vet?m m?simin e Karm?s. Pasi q? u krijua n? ambient hinduist e brahmanist, Budizmi shihet si nj? besim t? drejtuar kund?r sistemeve Vedike t? besimit n? Indi.
M?simi: Darma
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Me Dharma (Sanskrit) ose Dhamma (Pali) i'u referohet n? Budiz?m kryesisht dy aspekteve:
- M?simi i Bud?s (N? Theravada t? Bud?s, n? Mahayana dhe Vajrayana gjithashtu edhe m?simet e Bodhisattvas dhe tjer? mjesht?r t? m?dhenj). Baza e Darm?s jan? kat?r t? v?rtetat fisnike. Darma ?sht? pjes? edhe e 3 stolive, e cila p?rb?het prej m?suesit, m?simit dhe komunitetit t? murg?ve (Buddha, Dharma dhe Sangha). Gjithashtu ?sht? pjes? e Anussatit.
- T?r?sia e t? gjitha fenomeneve, natyr?s dhe ligjeve mbi t? cilat u bazua
Kat?r t? v?rtetat fisnike dhe udha e tet?fisht
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Thelbi i m?simit t? Bud?s jan? kat?r t? v?rtetat ariane (fisnike), ku, e v?rteta e kat?rt shpie te Udha e tet?fisht. N? qend?r t? kat?r t? v?rtetave fisnike q?ndron "vuajtja" (dukkha), rrjedha e saj dhe udha p?r ta zhdukur at?. Udha e tet?fisht ?sht? e ndar? n? tri pjes?: hyrja n? m?sim, bazat e saja etike dhe ushtrimi i mendjes (me an?n e meditimit).
Krijimi i kusht?zaur
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]"Krijimi i kusht?zuar", gjithashtu edhe "Krijimi n? mvar?si" (Pali: Paticcasamuppada, Sanskrit: Pratityasamutpada), ?sht? nj? prej koncepteve q?ndrore t? Budizmit. P?rshkruan n? nj? zinxhir? prej 12 elementeve t? nd?rlidhura m?nyr?n e t? qenurit th? fenomeneve nj? zhvillimin e tyre dinamik dhe n? mvar?sin ndaj nj?ri tjetrit. Esenca e k?tij m?simi mund t? p?rmbildhet me fjalin?: "Kjo ekziston, se ekziston ajo".
Shkaku dhe efekti: Karma
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Kamma (Pali), Karma (Sanskrit) ka kuptimin "Vep?r, veprim" dhe p?rshkruan epshin mish?ror? dhe p?rmbajtjen n? paraqitjen e bot?s (lakmia, urrejtja, egoizmi), veprat t? cilat krijohen prej k?tyre epsheve, dhe funksioni i vepr?s dhe mendimeve n? aspektet morale, dhe si ato kthehen tek vepruesi i tyre. ?sht? ekuivalent me shkakun dhe efektin. Karma p?rq?ndrohet n? t? gjith? veprat dhe veprimet, gjithashtu edhe n? nivelet e mendimit dhe ndjenj?s. T? gjitha k?to krijojn? karma t? mir? apo karma t? keqe, ose mund edhe t? jen? karma neutrale.
Karma e mir?, si ajo e keqe krijon rilindjen, Samsara. Q?llimi m? i lart? i Budizmit ?sht? q? t? shk?put?sh nga ky cik?l, duke mos krijuar karma m? - veprat nuk l?n? m? gjurm? n? bot?. N? Budiz?m kjo shihet si hyrja n? Nirvana.
Pasiq? ky q?llim n? historin? e Budizmin shihet shpesh si i paarritsh?m n? nj? jet?, sidomos besimtar?t e thjesht?, mundohen m? shum? q? t? mbedhin karma t? mir? rreth vet?s, e jo t? arrijn? Nirvan?n. T? lidhur n? k?t? e kan besimin se meritat e fituara (prej veprave t? mira, hyrjes n? Sangha, dhurimet ndaj murg?ve, recitimi i Sutrave etj) vazhdohen dhe mirren me vete n? jet?n tjet?r. Besimi ?sht? edhe se mund t? i ipet njer?zve tjer? me an?n e ritauleve, edhe t? vdekurve por edhe t? popujve t? t?r?.
Cikli i Jet?s: Samsara
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Shprehja e r?nd?sishme e religjioneve Indiane Samsara (udh?timi infinit), p?rshkruan ciklin e pa mbaruesh?m t? jet?s, t? vdekjes dhe t? lindjes, t? b?hesh dhe t? shp?rb?hesh. Q?llimi i praktik?s Budiste ?sht? q? t? dal?sh nga ky cik?k. Samsara p?rfshin t? gjitha nivelet e ekzistenc?s, poashtu edhe ato q? ne si njer?z i dim?, si edhe gjith? t? tjer?t, prej krijesave djall?zore (Niraya) deri te krijesat hyjnore (Devas). T? gjith? krijesat jan? t? mbyllur? n? ciklin e jet?s, t? lidhur me t? me an? t? Karm?s: beprat e tyre, mendimet, ndjenjat, me an? t? d?shirave dhe lakmiave. Ve? njohja dhe tejkalimi i k?tyre forcave t? karm?s e b?jn? t? mundur nj? dalje nga Samsara. N? Mahayana ?sht? krijuar gjithashtu edhe nj? teori p?r identitetin e Samsar?s dhe Nirvan?s.
Jo-vetja dhe Rilindja
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Shkollat "Astika" n? filozofin? Hinduse m?sonin "Vet?n" (p. attā, skt. ātman), e krahasueshme me nocionin e nj? shpriti personal. Buda e mohonte ekzistencen e nj? attā si personale dhe nj?si e q?ndruar. N? kund?rshtim Buda foli p?r "Jo-Vet?n" (p. anattā, skt. anātman). Paramendimi p?r nj? "vete" ?sht? pjes? e iluzionit p?r natyr?n e bot?s. Sipas m?simit t? Bud?s personalja me t? gjitha p?rvojat dhe p?rceptimet e saja n? bot? ?sht? e formuar nga pes? grupet, (p. khandhā, skt. skandhas): Trupi, Ndjesia, P?rceptimi, Ekscitimet Mendore dhe Nd?rgjegjia. Vetja n? budiz?m nuk ?sht? nj? nj?si konstante, por ?sht? nj? proces i sh?nuar me t? b?mat, transformimin dhe shp?rb?rjen.
Nocioni i rilindjes q? ekzistonte para Budizmit, punabbhava, (p.; puna ?prap‘, bhava ?t? b?hesh‘) morri nj? kuptim t? ri, sepse traditat Vede p?r reinkarnacionin paramendoheshin si kalimi i shpirtit prej nj? trupi n? trupin tjet?r. N? Budiz?m rilindja nuk n?nkuptohet si thjesht nj? transferim i nj? thelbi qen?sor?, e as si nj? vazhdim i jet?s nga nd?rgjegjia pas vdekjes. M? shum? mendohet se impulset e karm?s s? mbledhur gjat? nj? jete kan? ndikim n? form?n e ekzistenc?s q? do t? krijohet n? jet?n tjet?r.
Ndri?imi (Bodhi)
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Bodi (Bodhi) sht? procesi i "Zgjuarjes", shpesh i p?rkthyer me termin shum? joBudist si "Ndri?im". Kushti p?r k?t? jan? kuptimi i plot? i kat?r t? v?rtetave fisnike, tejkalimi i t? gjitha nevojave dhe ilusioneve t? lidhura me ekzistenc?n dhe me an? t? k?saj shp?rb?rja totale e forcave t? karm?s. Me an? t? Bodi-t dilet nga cikli i jet?s dhe t? vuajtj?s (Samsara) dhe hyhet n? Nirvana.
Tradita Budiste i njeh tri lloje t? Bodi-t:
- Pacceka-Bodhi mb?rrihet nga vetvetja pa ndihm?n nga m?suesit. Nj? i "Zgjuar" n? k?t? m?nyr? quhet si Pratyeka-Buddha.
- Savaka-Bodhi ?sht? "Zgjuarja" e dikujt n?p?rmjet m?suesit. Nj? njeri i cili "Zgjohet" n? k?t? m?nyr? quhet Arhat.
- Samma-Sambodhi arrihet prej nj? Samma-Sambuddha ("Plot?sisht i Zgjuar"). Nj? "Plot?sisht i Zgjuar" cil?sohet si forma m? perfekte, m? e m?shirueshme dhe m? e gjith?dijshme e nj? Bude. Buddha historik Shakyamuni i gjinis? Shakya ishte nj? Samma-Sambuddha.
Shuarja: Nirvana
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]Nirwana (Sanskrit) ose Nibbana (Pali), quhet shkalla m? e lart? e nivelit realizues t? nd?rgjegjies, n? t? cil?n ?do kapje, (aderim) n? Un?-in dhe t? gjitha paramendimet dhe konceptet shuhen. Nirvana nuk mund t? p?rshkruhet, ajo vet?m mund t? p?rjetohet me an?n e meditimit intensiv dhe praktik?s s? pandaluar t? mendjeplot?sis?. Nuk ?sht? vend (pra nuk mund t? krahasohet me parajs?n e religjioneve t? tjera), as nuk ?sht? lloj qielli, e as lumturi n? nj? bote t? p?rtejshme. Nirvana as nuk ?sht? koncept nihilist, nuk ?sht? "asgj?", si? menduan interpretues per?ndimor? n? fillet e p?rhapjes s? Budizmit n? per?ndim, por p?rshkruan dimensionin e p?rjetuar nga nd?rgjegjia n? p?rfundimtaren. Buddha vet? jetoi dhe m?soi 45 vite gjat?, pasi q? kishte arritur Nirvan?n. Shp?rb?rja p?rfundimtare n? Nirvana pas vdekjes quhet Parinirvana.
Meditimi dhe Mendjeplot?sia
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]As kapja intelektuale e m?simeve t? Buddh?s, e as ndjekja e etik?s s? atyre m?simeve nuk jan? t? mjaftueshme q? t? praktikohet n? m?nyr? t? sukseshme. P?r k?t? arsye n? qend?r t? darm?s s? Bud?s q?ndrojn? Meditimi dhe praktika e Mendjeplot?sis?. Prej Mendjeplot?sis? s? frym?marrjes, zhvillimin e dashamir?sis?, recitimit t? mantras, meditimeve sekrete e deri te vizualizimeve, shkollat rajonale budiste kan? krijuar n? shum?llojshm?ri t? formave t? meditimit. Q?llimi i meditimit ?sht? para s? gjithash mbledhja dhe qet?simi i m?ndjes (samatha), ushtrimi p?r t? p?rceptuar n? m?nyr? t? qart? e t? vet?dijshme, shikimit t? thell? (vipassana), kultivimi i bashk?ndjes?s me t? gjitha q?niet, shkollimi i mendjeplot?sis? si dhe shk?putja nga lidhja e vuajtur me Un?-in.
Mendjeplot?sia ?sht? ushtrimi t? q?ndrosh n? ktuhin dhe t? tashmen, gjith?ka t? p?rceptosh qart? dhe me v?mendje n? t? njejt?n koh? pa i gjykuar ato. Kjo devotshm?ri n? momentin momentan k?rkon vigjilenc? totale, prezenc? t?r?sore dhe nj? v?mendje t? ngritur p?r t? gjith? fenomenet, trupore apo mendore t? cilat shfaqen.
Nga Budizmi i hersh?m u zhvilluan disa deg? ose shkolla:
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]- 1. Theravada budizmi – ?sht? shkolla e budizmit m? t? hersh?m dhe ishte e p?rhapur n? Shri Lank?, Birmani, Tajland?, Kampuqi dhe n? Azin? Juglindore. Ithtar?t e k?saj shkolle besojn? n? nj? Buddh?;
- 2. Mahayana budizmi – ?sht? shkoll? kund?rshtare e theravad?s. Shtrihej n? Mongoli, Kin? dhe Japoni. Kjo shkoll? m?simet i kishte t? p?rmbledhura n? libra t? quajtura Sutra. Sutra diamant ?sht? libri m? i vjet?r i shtypur n? Kin?, n? vitin 868 p.e.s. Ithtar?t e saj besonin n? shum? Buddha. Si dhe
- 3. Vajrayama budizmi ose budizmi tantrik – ?sht? shkoll? e cila u zhvillua n? shek VI e.s. dhe e cila q?llimin e arritjes s? Nirvan?s e realizoi p?rmes meditimit, ritualeve, simboleve dhe magjis?. Klerik?t e Vajrayama budizmit quhen Lama (udh?heq?s i Manastirit), nd?rkaq kleriku quhej Dalaj Lama. Kjo shkoll? ?sht? e pranishme vet?m n? Tibet. Dalaj Lama gjithmon? p?rt?rihet. Pas vdekjes s? tij, shpirti i tij kalon tek nj? f?mij? (7 vje?) dhe ky f?mij? k?rkohet n?p?r t?r? vendin p?r t? marr? pozit?n e tij si Dalaj Lama i ri. K?ta f?mij? deri n? mosh?n 20 vjet ndihmohet nga dikush, e kur arrin mosh?n e duhur merr plot?sisht postin. Dalaj Lama edhe pse akoma zgjidhet q? 45 vite nuk jeton n? Tibet.
bcvc
Budizmin sot mund ta ndajm?:
[Redakto | Redakto n?p?rmjet kodit]- 1. Budizmi kinez – i cili fillon n? shek. I e. s., n? form? t? Mahayama nudizmit. Ky budiz?m lul?zon gjat? shekujve VII-X t? e. s., respektivisht n? koh?n e sundimit t? dinastis? Tang (618-907). Perandor?t kinez p?rkrah?n budizmin p?r shkak t? nxitjes s? pacifizmit dhe t? moralit qytetar?. Shkollat e budizmit kinez jan?: Chan, Tian-Tai, Hua-Yen.
- 2. Budizmi korean - arrin n? shek IV t? e. s. K?tu krijohen dy shkolla: Popsong dhe Son t? cilat m? 1935 bashkohen dhe krijojn? shkollat lokale.
- 3. Budizmi japonez – ndikimet e Mahayama budizmit dep?rtojn? n? Japoni nga Korea nga shek. VII. Shkollat e para ishin: Tendai, Shingon dhe Zen. N? shek XIII t? e.s. murgu Nichiren e themeloi budizmin e past?r japonez. Sot 2/3 e japonez?ve jan? budist.
- 4. Budizmi tibetian – u p?rhap n? mes shekujve VII-XIII. K?tu u zhvilluan shkolla t? posa?me t? vajrayama budizmit me specifikat e veta.